Trong cuốn “Trung Hưng tiểu ký” có ghi chép: “Chế tạo ra một loại giống như cột buồm lớn, dài hơn 60 trượng, phía trên có đắt đá lớn, gặp thuyền của quan quân thì hất đá, đập gậy tre làm vỡ thuyền. Quân của nông dân gọi nó là xa thuyền”. Vậy “xa thuyền” do ai phát minh ra?
Hiện tại có 2 giả thiết:
– Giả thiết thứ nhất: Do Sơn Nam Đông Đạo, Tiết độ sứ Lý Cao phát minh ra. Theo Cựu Đồng Thư Lý Cao truyện có viết: “Lý Cao đã từng suy nghĩ làm chiến thuyền có hai bánh xa, có thể đi mây về gió… gọi là Nhị Luân chiến thuyền” được nhắc ở đây chính là xa thuyền, và cũng cho rằng xa thuyền là do Lý Cao chế tạo ra. Triều Nam Tống niên hiệu Thiệu Hưng thứ 3, trong cuốn Tấn Trình của Lý Cương có đoạn viết: “Lý Cao đã làm được mấy chiến thuyền trên dưới có 3 tầng, có bánh xe lướt sóng tiến lên, người đến xem đông như kiến”. Đồng thời sử sách còn ghi: “Lý Cao từng sống ở Giang Nam và trong thời gian này ông đã chế tạo ra xa thuyền”. Như vậy, Lý Cao đã chế tạo ra xa thuyền chứ không phải là người đời Đường.
– Giả thuyết thứ hai: Do Nam Tống Đô Thủy Giám đô khoa Cao Nghị phát minh ra xa thuyền. Trong cuốn “Sự Tích Dương Ma” viết: “Trình Sứ bộ gặp một toán quân nhân… đó chính là Cao Nghị – Người dâng hình vẽ xa thuyền… làm một xa thuyền lớn…” Câu chuyện ấy không khó để chúng ta có thể nhận ra rằng: Cao Nghị là người dâng hình vẽ và chế tạo ra xa thuyền, xa thuyền mà quân nông dân dùng là do cướp được từ tay của quan quân triều đình. Trong cuốn sách này có viết: “Bằng cách nào, họ làm cho nước Sông Chỉ Giang rút dần, cửa Sông Chỉ Giang rất nông, xa thuyền không thể ra được, bọn cướp liền xông vào cửa Đàm Thống Chế dùng lửa đốt, nhưng xa thuyền không cháy rơi vào tay bọn cướp”.
Vậy người phát minh ra xa thuyền là ai? Điều này các nhà sử học còn phải dày công nghiên cứu, thu thập thêm tài liệu mới có thể đưa ra kết luận chính xác.