Sau 3 tuần dài đằng đẵng, quản lý mới biết chuyện gì xảy ra với anh Ibrahim Diallo: đó là lỗi của con người.

Anh Ibrahim Diallo bị đuổi việc, không phải bởi người quản lý mình mà là bởi một cỗ máy. Vừa ngạc nhiên vừa tức giận, anh viết một bài blog giãi bày và cũng tiện đó, đưa ra lời cảnh báo cho mọi công ty dựa dẫm quá nhiều vào công nghệ tự động.

“Việc tự động hóa có thể là một tài sản quý giá với công ty, nhưng ta cần một cách để con người chúng ta lấy lại quyền kiểm soát khi mà máy móc gây ra lỗi”, anh viết.

Ibrahim Diallo.

Câu chuyện của anh bắt đầu vào một ngày đi làm bình thường như bao ngày khác. Nhưng khi sau nhiều lần quẹt thẻ ra vào không thành công, anh cho rằng đây là lỗi hệ thống và nhờ bảo vệ cho mình vào. “Khi tôi lên tới tầng làm việc, tôi tới gặp chị quản lý của mình và trình báo sự việc. Chị hứa ngay rằng chị sẽ cấp cho tôi một cái thẻ ra vào mới”.

Bật máy tính lên, anh thấy rằng tài khoản làm việc của mình đã đăng xuất khỏi hệ thống và đồng nghiệp của Diallo bảo anh rằng trong danh sách làm việc, bên cạnh tên anh xuất hiện dòng chữ “Không hoạt động”. Nhưng mọi chuyện tệ hại mới chỉ bắt đầu thôi.

Sau bữa trưa và sau khi phải đợi 10 phút bên ngoài tòa nhà để bạn anh dẫn anh quay lại phòng làm việc, quản lý thông báo với anh rằng chị vừa nhận được email chỉ rõ rằng hợp đồng của anh đã bị hủy. Chị quản lý vẫn đưa ra lời hứa sẽ giải quyết vụ việc sớm nhất có thể.

Nhưng ngày hôm sau đi làm, Ibrahim Diallo kiểm tra và thấy rằng mình không còn có mặt trong bất kì hệ thống nào. Sau bữa trưa, thay vì thấy quản lý xuất hiện tại bàn làm việc, anh thấy hai nhân viên an ninh. Họ nói với anh rằng họ nhận được email yêu cầu hộ tống anh ra khỏi tòa nhà làm việc.

Máy móc tự động đã trở thành quản lý hành chính nhân sự mới. Một trong những việc đầu tiên nó làm là đuổi việc anh Diallo.

“Tôi bị đuổi việc. Quản lý của tôi không làm được gì. Giám đốc cũng bó tay. Họ bất lực nhìn tôi sửa soạn đồ đạc và rời khỏi tòa nhà”, Diallo nhớ lại. Thời điểm đó, anh đang ở mốc 8 tháng trong bản hợp đồng 3 năm mới kí với công ty. Trong ba tuần tiếp theo, anh dùng email để liên hệ với công ty về vụ việc vừa xảy ra.

“Tôi nhìn sự việc ngày một trở nên hệ trọng mà chẳng ai có thể làm được gì. Thỉnh thoảng, họ gửi kèm tôi một email từ hệ thống. Bức thư từ hệ thống chẳng có chút hồn nào, được viết bằng font chữ đỏ cứ như thể nó đang phán xét số mệnh tôi vậy. Vô hiệu quá cái này cái kia, tước quyền đăng nhập chỗ vào chỗ ra, hộ tống ra khỏi tòa nhà, v.v…”.

Anh cay đắng kết luận: “Hệ thống này đã tìm một người để hạ sát và tôi là nạn nhân đầu tiên của nó”.

Mất ba tuần dài, quản lý của anh Diallo mới biết lý do đuổi việc. Trong giai đoạn công ty của anh trải qua một số thay đổi cả về nhân sự và hệ thống, quản lý cũ của anh đã lười biếng không làm tròn công việc. Trong danh sách dài những việc mà người quản lý cũ bỏ bê, có khoản “làm mới hợp đồng của anh Diallo trên hệ thống mới”.

Và sau khi giai đoạn thay đổi đi qua, máy móc tự động đã trở thành quản lý hành chính nhân sự mới. Một trong những việc đầu tiên nó làm là đuổi việc anh Diallo.

Tất cả những mệnh lệnh cần thiết để sa thải một người đều được gửi tự động, mỗi một lệnh lại kích thoạt lệnh tiếp theo. Ví dụ, khi hệ thống khóa thẻ ra vào của tôi, thẻ sẽ không bao giờ được kích hoạt lại nữa.

“Sau khi thẻ bị khóa, bộ phận an ninh nhận được email thông báo về nhân viên bị đuổi việc. Dấu hiệu nhận biết sẽ là thẻ ra vào không được chấp nhận. Lệnh cấm đăng nhập tài khoản làm việc có hiệu lực. Cứ thế mọi thứ tiếp diễn”.

Lại một ví dụ nữa về sự thất bại của con người khi nghĩ rằng đây là sự việc con người đối đầu với máy móc.

Hiện thì anh Diallo đã được quay trở lại làm việc, tuy nhiên, trong khoảng thời gian bị hệ thống tự động đuổi việc, anh đã mất trắng 3 tuần lương rồi lại còn bị bảo vệ hộ tống ra khỏi tòa nhà “như một tên trộm”. Anh phải giải thích liên tục về sự biến mất của mình trong 3 tuần liên tiếp và cảm thấy đồng nghiệp bắt đầu xa lánh mình.

Anh đã quyết định chuyển công tác sang một công ty khác.

Sau khi biết được tới câu chuyện của Ibrahim Diallo, chuyên gia về trí tuệ nhân tạo Dave Coplin coi nó như một lời cảnh báo. “Lại một ví dụ nữa về sự thất bại của con người khi nghĩ rằng đây là sự việc con người đối đầu với máy móc, chứ không phải con người có máy móc hỗ trợ mình”.

“Một trong những kĩ năng cơ bản con người cần trong một thế giới đang trên đà phát triển trí tuệ nhân tạo là trách nhiệm – vì một thuật toán máy móc đã khẳng định một điều là đúng, không có nghĩa là nó đúng”.